Uygulamasız vizyon
halüsinasyon”dur.
M. Fullan
Prof.Dr.Servet Özdemir'in yazısı
Her ne kadar eleştiriler olsa da eğitim ve öğretmenlik mesleği önemini
korumaktadır. Biyolojik bir varlık olan insanın “kültürel manada insan”
olmasını sağlayan aldığı eğitimdir. Eğitim yoksa insan da yoktur.
Türkiye öğretmen yetiştirme konusunda bir eğitim felsefesine dayalı, tutarlı ve
devamlılığı olan bir politika izleyememiştir. Hep sorunların peşinden gelen
günü kurtarmaya yönelik geçici çözümler ile yetinmeye çalışmıştır. Çözüm diye
ortaya konulan problem çözme biçimleri, yeni sorunların başlatıcısı olmuştur.
Üniversitelerde dersleri öğretmen adaylarına peş peşe verip sonra bunları
okulda uygulayın anlayışı en hafif tabiriyle hayal görmektir. Uygulamanın
bizzat içerisinde olmayan üniversite yeni yüzyılın öğretmenini yetiştiremez.
Üniversite boyutundan başlayarak yeni bir öğretmen yetiştirme vizyonuna
ihtiyacımız var.
Öğretmenlik kendi içinde farklı bir doğası olan bir meslektir. Hizmet öncesi
okulda öğretilenlerin mesleği icra edebilmek için yeterli olduğu görüşü
geçerliliğini yitirmiştir. Her okul öğretmenlerini geliştirmek, “okulu bir
öğrenme topluluğu” olarak düzenlemek zorundadır. Artık öğretmenlik rolleri
öğretimden öğrenmeye kaymıştır. Okul herkesin öğrendiği bir yer olmak
durumundadır. Bu durum bizi “öğretmen liderliği” konusunu tüm boyutları ile
düşünmeye zorlamaktadır. Okulda bir meslektaşın paylaşılabilecek bir bilgisi
olabileceğinin kolayca kabul edilmediği bir kültürde öğretmen liderliğinin
tesis edilmesi güçleşir. İlişkilerin bu hassas dengesi, okul üyelerinin
öğretimsel uygulamaları geliştirme noktasında birlikte çalışmalarının önünde
önemli bir engel oluşturmaktadır. Okul kültürlerinin eşitlikçi normları
öğretmenlerin eşit olmaları gerektiğini öne sürmektedir. Bu güçlü normlar
liderlik becerilerini geliştirmek isteyen öğretmenlerin cesaretini
kırmaktadır.
Başarılı olarak ya da üzerinizde etki bırakan öğretmenlerinizi bir düşünün, bu
öğretmenler farklılıkları ile sizi etkilemişlerdir. Başarılı öğretmen liderler,
kendi gelişimlerine önem vermekte ve sürekli öğrenme konusunda model olmaktadırlar.
Başarılı öğretmenler sebat, etki, kararlı davranış ve dersi istekli bir şekilde
işleme ile öğrenme ve öğretmeye bağlılık konusunda etkilidirler. Bunlar aslında
iyi liderin de temel özellikleri arasında yer alan hususlardır. Bilgiyi
paylaşmaları ve kendi uygulamalarını geliştirmeleri öğretmen liderlerin diğer
öğretmenler tarafından lider olarak kabul görmelerini sağlamaktadır.
Meslektaşları tarafından sözüne güvenilir, sürekli öğrenen ve en iyi
uygulamaları diğer öğretmenlere aktaran öğretmenler olarak algılanan öğretmen
liderlerin etki alanları genişlemektedir. Öğretmen liderler de profesyonel
öğrenme toplumlarında görev yaparken diğer öğretmenlerden etkilenmektedirler.
Öğretmen liderler, sınıf içinde ve dışında liderlik eder, öğrenen öğretmen ve
liderler toplumuna katılır, gelişmiş öğretimsel uygulamaların
gerçekleştirilmesi için meslektaşlarını güdüler ve öğretmen liderliğinin olumlu
sonuçlar doğurması için sorumluluk üstlenirler.
Öğretimi Geliştirmek İçin Öğretmenleri Etkileme
• Öğretmen liderler, meslektaşlarını
öğretim uygulamalarını geliştirme noktasında etkilemektedirler.
Öğretmen liderliği kavramımızdaki anahtar kelimelerden biri etkidir.
Öğrenciler her gün öğretmenlerinden etkilenirler. Şu soru önemlidir:
Öğrencilerimi ve meslektaşlarımı nasıl etkilerim?
• Liderlik etkilemedir. Öğretmen liderler
öncelikle okul çalışanlarıyla kurdukları ilişkiler aracılığıyla onları
etkilerler.
• İlk olarak okulun yapısı ve okul
liderliği gözden geçirilmelidir. Daha sonra öğretmenlerin her birinin kendi
başına öğretim yaptığı ve kendini yalnızca öğrencilerinden sorumlu hissettiği
eski öğretim anlayışından kurtulması gerekmektedir. Son olarak, öğretmenler
daha geniş bir öğretmen liderliği rolünün sorumluluk almak isteyen herkese açık
ve uygun olduğunu bilmelidirler.
Mesleki bir öğrenme toplumu
olarak kurgulanan okulların temel özellikleri:
• Destekleyici ve paylaşımcı liderlik: Okul
yöneticileri güçlerini, yetkilerini ve kararları demokratik bir anlayış
çerçevesinde paylaşırlar.
• Paylaşılan değerler ve vizyon: Okul
yöneticileri ve öğretmenler, öğrenci öğrenmesine odaklanan okul vizyonunu
birlikte geliştirirler.
• İşbirlikçi öğrenme ve öğrenme
uygulamaları: Öğretmenler ve diğer çalışanların birlikte öğrenmeleri ve
öğrendiklerini hayata geçirmeleri öğrenci ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik
önemli bir adımdır.
• Destekleyici koşullar: Okul bağlamına
ilişkin koşullar ve okulun sahip olduğu insan kapasitesi okulun mesleki bir
öğrenme toplumuna dönüşmesini etkiler.
• Öğretim etkinliklerinin paylaşılması:
Meslektaşlar bireysel ve örgütsel kapasiteyi artırmak için birbirlerinin
öğretimsel uygulamalarını gözden geçirir ve dönüt verirler.
Birbirini kabul etmenin ve toplu hareket potansiyelini artırmanın ilk adımı
bireylerin güçlü ve zayıf yanlarını anlamaktan geçmektedir. Üyelerinin
kişiliklerini görmezden gelen takımlar, kendilerini hüsran ve başarısızlığın
içinde bulurlar.
Öz farkındalığa sahip bir öğretmen, öğretmen ve lider olarak kendi güçlü
yanlarını ve gelişimsel ihtiyaçlarını değerlendirir. Kendi davranışlarının,
değerlerinin ve felsefesinin farkındadır. Kendi davranışlarının değerler ve
felsefe ile uyum açısından özdenetimini yapar. Geri bildirim arar ve kullanır.
Uygulamalardan ve geliştirilecek alanlardan dersler çıkarır.
Öğretmenleri bizzat çalıştıkları okulların içerisinde, sürekli öğrenme ve
gelişmeye imkân verecek bir yapı kurulması gerekmektedir. Bu görev, başta
eğitimde karar verici konumunda bulunanlar olmak üzere toplumun tüm kesimlerine
düşmektedir. Öğrenemeyen öğretemez.
Eğitime ilişkin yoğun tartışmaların yaşandığı bir dönemde, karar verici
konumunda bulunanların sistemin temel dinamiği olan öğretmenlerin liderlik
özelliklerinin geliştirilmesi ile mesleki gelişim ve öğrenme süreçlerinin
iyileştirilmesine ilişkin bir tasarımlarının olup olmadığı merak konusudur.
Prof.Dr.Servet Özdemir
|
